همواره و در همه دوران ها شاهد بوده و هستیم که برخی فعالان مشاغل مختلف اعم از مشاغل ساده و رده بالا، صنعتی و صنفی و هر نوع شغلی که دیده باشید به دنبال راه های فرار از پرداخت مالیات هستند و این همواره در جریان بوده است.
اما شاید به تازگی شما هم با این موضوع برخورد کرده باشید که برای خرید به فروشگاه بزرگ و مطرح رفته اید و در زمان پرداخت به شما گفته باشند: «دستگاه کارت خوان خراب است، لطفاً نقداً پرداخت کنید». این جمله را این روزها بیشتر از همیشه میشنوید.
در مطب پزشکان بیشتر از همه و در رستورانهای بزرگ، آرایشگاههای زنانه و هر جا که فکرش را کنید. کارتخوانها یا همان دستگاههای پوز یا ناپدید شده اند، یا خراب شدهاند یا اینکه استفاده سابق را ندارند. از وقتی دولت اعلام کرده است که تصمیم دارد وابستگی بودجه کشور به درآمدهای نفتی را کم کند و بیشتر روی درآمدهای مالیاتی متمرکز شود، گویا بررسی تراکنشهای بانکی جدیتر شده است و حالا برخی اقشار پردرآمد تلاش میکنند با حذف دستگاههای کارتخوان از زیر بار پرداخت مالیات واقعیشان شانه خالی کنند.
البته ترفندهای فرار مالیاتی به همین جا ختم نمیشود و غلامحسین دوانی، عضو انجمن حسابداران خبره ایران به «شهروند» میگوید: بسیاری از پزشکان دستگاههای کارتخوان خود را به نام منشیهایشان گرفتهاند تا بتوانند از زیر بار پرداخت مالیات شانه خالی کنند اما تراکنشهای مشکوک به حساب منشیها باعث پیگیری سازمان امور مالیاتی شده است.
او از منشیهایی میگوید که در روز میلیونها تومان از طریق دستگاههای کارتخوان تراکنش مالی داشتهاند و البته توضیح میدهد این اتفاق در سایر رستههای شغلی تکرار میشود؛ مثلا در بازار آهنفروشان بسیاری از دستگاههای کارتخوان به نام شاگردها و باربرها گرفته شده است. این موضوع در حالی رخ میدهد که بر اساس اعلام سازمان امور مالیاتی عمده بار پرداخت مالیات در ایران بر دوش کارمندان و کارگران است و بسیاری از اقشار پردرآمد ازجمله آهنفروشان، طلافروشان و پزشکان فرارهای مالیاتی بزرگی مرتکب میشوند.
به گفته کامل تقوینژاد، رئیس سازمان امور مالیاتی، در حال حاضر مالیات پزشکان ۷۰۰ میلیارد تومان در سال است اما اکنون این قشر تنها ۱۵۰ میلیارد تومان مالیات میپردازد. او همچنین توضیح داده است بیشترین فرار مالیاتی در ایران از سوی قاچاقچیان و دلالها اتفاق میافتد.
این روزها بازار کماظهاری در میان مودیان مالیاتی حسابی داغ شده است. مودیانی که برای پرداخت مالیات کمتر دست به هر کاری میزنند. در این میان هستند کسانی که از طریق تنظیم و نگهداری دو دسته دفتر یا مدرک، تنها بخشی از درآمدها یا سود خود را نشان میدهند یا اقدام به حسابسازی میکنند. برخی هم معاملات خود را به نام دیگران به انجام میرسانند.
جمعکردن دستگاههای پوز در برخی از رستورانها و مطب پزشکان، گرفتن کد اقتصادی برای کارگران بازار آهن و برخی دیگر از بازارهای بزرگ کشور یا دستگاههای پوزی که به نام صاحب بنگاه، رستوراندار یا پزشکان نیست، ازجمله شیوههایی است که برخی از مودیان این روزها برای کتمانکردن درآمدهایشان و فرار از پرداخت مالیات به آن رو آوردهاند. البته کارشناسان حوزه مالیات، ادعا میکنند این نوع حسابسازی در بنگاههای حقوقی کمتر مرسوم بوده و مشاغل آزاد و اصناف که امکان شناسایی و دسترسی به اسناد مالی واقعی آنان دشوارتر به نظر میرسد، بیشتر در مظان اتهام قرار میگیرند.
غلامحسین دوانی، رئیس انجمن حسابداران خبره ایران، از پوزهایی میگوید که به اسم صاحبان بنگاهها نیست. «در حال حاضر برخی از پوزهایی در مطب پزشکهای معروف یا رستوران ها وجود دارد که به اسم منشی یا اشخاص غیر از صاحب رستوران یا مطب است؛ به عنوان مثال سال گذشته با حساب بانکیای مواجه شدیم که به نام یک خانم منشی یک مطب پزشک بود که میلیاردها تومان پول داشت. بعد از پیگیرها مشخص شد پزشک حسابی را به اسم این خانم افتتاح کرده بود و مبالغ دریافتی از بیمارانش را به این حساب واریز میکرده است تا درآمد واقعی خود را کتمان کرده و مالیات کمتری پرداخت کند.»
آنگونه که این کارشناس اقتصادی میگوید در حال حاضر بسیاری از حسابهایی که در بازار آهن وجود دارد، به اسم کارگران واحدهای صنفی است. هر چند که بسیاری از مشاغل سعی میکنند میزان درآمد واقعی خود را پنهان کنند اما سازمان امور مالیاتی از طریق «بررسی تراکنشهای مشکوک بانکی» در بسیاری از موارد موفق به شناسایی مودیان متخلف میشود.
دوانی که معتقد است در همه جای دنیا فرار مالیاتی وجود دارد، اما این فرارها در ایران به دلیل نبود شفافیت بیش از دیگر کشور است، ادامه داد: شاید برخی مشاغل یا بنگاهها سعی کنند که از طریق دریافت وجه نقد از پرداخت مالیات فرار کنند، اما سوال اینجاست چه قدر میتوانند به ازای خدمات یا کالایی که ارایه میدهند، پول دریافت کنند. پزشکی که برای یک عمل جراحی ٢٠ میلیون تومان پول از مشتری خود طلب میکند، چطور میتواند این میزان پول را به صورت نقدی بگیرد.
او البته تأکید میکند که سازمان امور مالیاتی همه تراکنشهای بانکی مشکوک از مراجع مختلف را دریافت کرده و به آنها رسیدگی میشود. بعد از بررسیها مشخص میشود که آیا صاحبان این تراکنشها در زمره مودیان مالیاتی هستند یا خیر تا در صورت عدم پرداخت مالیات، برای آنها پرونده تشکیل داده شود.
بر اساس آماری که تقوینژاد اسفند سال گذشته در بین فعالان اقتصادی اعلام کرد، سازمان امور مالیاتی بعد از بررسی ۲۲۰ مورد از تراکنشهای مشکوک، از ۷۷ نفر ۹۹۰میلیارد تومان مالیات گرفت. این در حالی است که کل یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر مشمول بند (ج) ۸۰۰ میلیارد تومان مالیات پرداخت میکنند.