در عصر اطلاعات، داده‌ها همان شمش‌های طلای ارزشمندی هستند که اگر کسب‌وکار بتواند آنها را کشف کند و بهترین بهره از آنها را ببرد، همیشه پیشرو و از رقبای خود متفاوت خواهد بود. فناوری هوش تجاری (BI) ابزاری است که این امکان را به کسب‌وکارهای مدرن می‌دهد که داده‌ها را برای اتخاذ تصمیمات صحیح، مبتنی بر واقعیت و قابل اجرا مورد استفاده قرار دهند و به صورت مداوم به سوی بهبود عملکرد و افزایش حاشیه سود خود حرکت کنند.
در این مقاله از مجله حساب رایان پارس یکی از مباحث جذاب و ضروری حوزه کسب‌وکار، هوش تجاری، را بررسی می‌کنیم. مقاله پیش رو به شما کمک خواهد کرد تا این مفهوم مهم را بیاموزید یا اگر با آن آشنایی دارید، دانش خود را در این زمینه به‌روز نمایید و اطلاعات جدیدی درباره آن به دست آورید. پیشنهاد می‌دهیم تا پایان مقاله را مطالعه کنید و بهره لازم را از مباحث آن ببرید.
هوش تجاری چیست؟
هوش تجاری (Business Intelligence) یا به اختصار BI، به مجموعه‌ای از فرایندها و فناوری‌ها اطلاق می‌شود که داده‌های خام را به اطلاعات قابل استفاده و مفید تبدیل می‌کند تا مدیران کسب‌وکار بتوانند تصمیمات تجاری سودآورتری اتخاذ کنند. در واقع، BI اصطلاحی کلی است که در آن از ترکیبی از داده‌کاوی، ابزارهای داده، تجزیه و تحلیل تجاری، ارائه گرافیکی داده، زیرساخت و بهترین روش‌ها استفاده می‌شود.
به کمک تمام این ابزارها و روش‌ها، خلاصه‌ای از داده‌های قابل درک به سرعت تهیه می‌شود؛ سرعت، دقت و داده‌محوری نیز هر کسب‌وکاری را به سوی پیشرفت و توسعه سوق خواهد داد. در چنین شرایطی، شرکت‌ها می‌توانند پتانسیل فروش و بازاریابی خود را آزاد سازند، نوآوری کنند و قابلیت‌های تجاری جدیدی به دست آورند.
در واقع، هوش تجاری با هدف ایجاد تغییر و تحول در سازمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. سیستم‌های BI، در اصل، سیستم‌های پشتیبانی از تصمیم‌گیری مبتنی بر داده یا DSS هستند که با از بین بردن ناکارآمدی‌های سازمان به آن کمک می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن خود را با تغییرات پویای بازار سازگار سازد.
Business Intelligence شامل روش‌ها و معماری‌های جمع‌آوری، ذخیره‌سازی، تجزیه و تحلیل و ارائه داده از فعالیت‌های تجاری می‌شود. تمام این اطلاعات از طریق سیستم‌های هوش تجاری یک دید جامع از کسب‌وکار ارائه می‌دهند و در اخذ تصمیمات قابل اجرا و بهبودیافته به آن یاری می‌رسانند. بنابراین، می‌توانیم بگوییم که در جهان پیچیده و پررقابت امروزی که بدون تحلیل و آنالیز داده نمی‌توان به درستی تصمیم‌گیری کرد، BI برای هر کسب‌وکاری ضروری است.
ابزارهای هوش تجاری
ابزارهای هوش تجاری فناوری‌های این حوزه هستند که به کسب‌وکارها در درک روندها کمک می‌کنند و دسترسی آسان به قابلیت‌های تجزیه و تحلیل داده‌های قدرتمند را فراهم می‌آورند. نرم افزارها و ابزارهای BI برای دستیابی به اهدافی مانند رشد کسب‌وکار، حل مسائل فوری یا پیش‌بینی نتایج آینده مورد استفاده قرار می‌گیرند. تعدادی از ویژگی‌ها و قابلیت‌های مهمی که یک ابزار بی آی کارآمد باید داشته باشد عبارتند از:
- داشبوردها
- ابزارهای گزارش‌دهی
- ابزارهای ارائه گرافیکی گزارش‌ها
- قابلیت تجزیه و تحلیل و پیش‌بینی
- داده‌کاوی
- ابزارهای ETL
- OLAP
باید بگوییم که هر روز سیستم‌های هوش تجاری قابل اعتمادی وارد بازار می‌شوند. تقاضا برای این ابزارها به دلیل قابلیت بالای آنها در هضم بلوک‌های عظیم داده، تفسیر این مجموعه‌های داده‌ای و ارائه آنها به شکل نمایش گرافیکی جذاب و آسان برای فهم روندهای تجاری در یک بازه زمانی خاص، به صورت فزاینده‌ای در حال افزایش است.
تاریخچه هوش تجاری
اصطلاح هوش تجاری برای اولین بار در سال 1865 توسط ریچارد میلر دونز مطرح شد. او این اصطلاح را در هنگام اشاره به بانکداری به‌کار گرفت که پیش از رقبای خود اطلاعاتی را درباره بازار جمع‌آوری می‌کرد. در سال 1958، یک دانشمند کامپیوتر شرکت آی‌بی‌ام به نام هانس پیتر لون امکان استفاده از فناوری برای جمع‌آوری هوش تجاری را مورد بررسی قرار داد. تحقیقات او منجر به ابداع روش‌های جدیدی برای ایجاد تعدادی از پلتفرم‌های تجزیه و تحلیل زودهنگام آی‌بی‌ام شد. بالاخره، در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، اولین سیستم‌های مدیریت داده و سیستم‌های پشتیبانی تصمیم (DSS) برای ذخیره و سازماندهی حجم روزافزون داده‌ها توسعه یافتند.
بسیاری از تاریخ‌نگاران باور دارند که نسخه مدرن هوش تجاری از پایگاه داده‌های DSS تکامل یافته است. در این دوران مجموعه‌ای از ابزارها با هدف دسترسی و سازماندهی داده‌ها به روش‌های ساده‌تر توسعه یافتند. اما در دهه ۱۹۹۰ بود که هوش تجاری، اگرچه هنوز پیچیدگی‌های زیادی داشت، به طور فزاینده‌ای محبوبیت یافت. در این دوران، BI معمولاً به پشتیبانی IT نیاز داشت - که اغلب منجر به تأخیر در تهیه گزارش‌ها می‌شد.
در سال‌های اخیر، برنامه‌های هوش تجاری توسعه قابل توجهی یافته‌اند، به صورتی که امکان گزارش‌دهی و تحلیل را برای کاربران غیرحرفه‌ای نیز فراهم آمده است. بسیاری از راهکارهای امروزی پردازش داده‌های بزرگ را به صورت بلادرنگ انجام می‌دهند و امکان تصمیم‌گیری بر اساس اطلاعات به‌روز را فراهم می‌آورند.
هوش تجاری چگونه کار می‌کند؟
هوش تجاری برای تبدیل داده‌های خام به بینش‌های آسان برای همه اعضای سازمان از چهار مرحله کلیدی عبور می‌کند. سه مرحله اول، یعنی جمع‌آوری داده، تحلیل و ارائه گرافیکی مقدمات لازم را برای مرحله تصمیم‌گیری نهایی آماده می‌سازند. در مراحل پیش از مطرح شدن هوش تجاری، کسب‌وکارها باید بخش زیادی از تحلیل‌های خود را به صورت دستی انجام می‌دادند، اما هوش تجاری تعدادی ابزار را در اختیار کسب‌وکارها قرار داده است که بسیاری از فرآیندها را خودکار می‌سازند و موجب کاهش زمان انجام امور و صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌گردند.
مرحله ۱: جمع‌آوری داده‌ها از منابع متعدد و تبدیل آنها
ابزارهای هوش تجاری به طور معمول از روش استخراج، تبدیل و بارگذاری (ETL) برای جمع‌آوری داده‌های ساختارمند و بی‌ساختار از منابع متعدد استفاده می‌کنند. این داده‌ها، پس از استخراج و جمع‌آوری، تبدیل و بازسازی می‌شوند و سپس در یک مکان مرکزی ذخیره می‌شوند. به این صورت، برنامه‌ها می‌توانند به راحتی آن را به عنوان یک مجموعه داده جامع مورد تحلیل و پرس‌وجو قرار دهند.
مرحله ۲: کشف روندها و ناهم‌آیی‌ها
اکتشاف داده یا کشف داده معمولاً از اتوماسیون برای تجزیه و تحلیل سریع داده‌ها و پیدا کردن الگوها و نقض‌ها استفاده می‌کند تا بینشی اصولی از وضعیت کنونی کسب‌وکار ارائه داده شود. ابزارهای هوش تجاری اغلب شامل چند نوع مدل‌سازی و آنالیز داده هستند. برای مثال، می‌توانیم به روش‌های اکتشافی، توصیفی، آماری و پیش‌بینی اشاره کنیم. این روش‌ها داده‌ها را مورد بررسی بیشتری قرار می‌دهند، روندها را پیش‌بینی می‌کنند و توصیه‌های لازم را ارائه می‌دهند.
مرحله ۳: استفاده از گرافیک برای ارائه داده
در هوش تجاری داده‌ها به صورت گرافیکی ارائه می‌شوند تا فهم و به‌اشتراک‌گذاری یافته‌ها تسهیل گردد. روش‌های گزارش‌دهی شامل مواردی مانند داشبوردهای تعاملی داده، نمودارها و نقشه‌ها می‌شوند که وضعیت کنونی کسب‌وکار را برای کاربر به تصویر می‌کشند.
مرحله ۴: اقدام بلادرنگ بر اساس بینش‌های کسب‌شده
وقتی که کسب‌وکارها داده‌های فعالیت‌های تجاری فعلی و گذشته خود را به وضوح مشاهده کردند، بینش صحیح و جامعی به دست می‌آورند که می‌توانند از آن برای تصمیم‌گیری سریع و سنجیده استفاده کنند و در مدت زمان اندکی اقدامات لازم را انجام دهند.
همان‌طور که مشاهده می‌شود، هوش تجاری تغییراتی ایجاد می‌کند که هم بر روی تصمیم‌گیری درباره تغییرات لحظه‌ای و هم تغییرات استراتژیک بلندمدت تأثیرگذار است. به این صورت، ناکارآمدی‌ها حذف می‌شوند، کسب‌وکار با تغییرات بازار سازگار می‌گردد، مشکلات تأمین اصلاح می‌شوند و مسائل مشتریان حل می‌گردند.
هوش تجاری در برابر تجزیه و تحلیل تجاری
آنچه امروزه به عنوان ابزار هوش تجاری شناخته می‌شود از فناوری‌های تجزیه و تحلیل قدیمی‌تر تکامل یافته است. این تکنولوژی‌ها اغلب بر پایه مین‌فریم بودند که در میان آنها می‌توانیم به سیستم‌های پشتیبانی تصمیم و سیستم‌های اطلاعات اجرایی، که اصولاً توسط مدیران تجاری استفاده می‌شدند، اشاره کنیم.
امروزه، گاهی اوقات هوش تجاری (BI) به عنوان مترادف تجزیه و تحلیل تجاری (BA) به‌کار برده می‌شود. در موارد دیگری نیز مشاهده می‌شود که تجزیه و تحلیل تجاری برای اشاره به تجزیه و تحلیل پیشرفته یا به صورت گسترده‌تر برای هر دو مفهوم تجزیه و تحلیل تجاری و تجزیه و تحلیل پیشرفته و نیز هوش تجاری استفاده می‌شود.
واقعیت این است که مفاهیم هوش تجاری و آنالیز یا تجزیه و تحلیل تجاری تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. اجازه دهید این تفاوت را با یک مثال توضیح دهیم: تصور کنید که کسب‌وکاری یک کارشناس هوش تجاری استخدام کرده است. وظیفه این کارشناس آن است که داده‌های گذشته و حال شرکت یا سازمان مورد نظر را تحلیل کند. واقعیت این است که کارشناس هوش تجاری به کسب‌وکار نمی‌گوید که باید چکار کند! چون وظیفه کارشناس BI صرفاً تجزیه و تحلیل اوضاع کسب‌وکار در گذشته و حال است.
در مقابل، کسب‌وکار دیگری را متصور شوید که یک کارشناس تجزیه و تحلیل تجاری (BA) استخدام کرده است. این کارشناس، به کمک ابزارهای تحلیل داده، به کسب‌وکار می‌گوید که در آینده چه اتفاقی برای آن خواهد افتاد. در واقع، BI به فرایندی گفته می‌شود که داده‌ها را برای شما فراهم می‌آورد، اما BA از این داده‌ها برای ارائه راهکار به کسب‌وکار استفاده می‌کند.
مزایای هوش تجاری
هوش تجاری مجموعه‌ای از مزایای تجاری مختلف را برای هر کسب‌وکاری به همراه دارد. به عنوان مثال، هوش تجاری امکان نظارت مداوم بر فعالیت‌ها و عملکرد کسب‌وکار را برای مدیران ارشد و میانی فراهم می‌آورد. به این صورت، مدیران نه تنها در هنگام بروز مشکل به سرعت واکنش نشان می‌دهند، بلکه می‌توانند در زمان مناسب از فرصت‌های تجاری موجود به نفع کسب‌وکار خود استفاده کنند.
برای مثال، تجزیه و تحلیل داده‌های مشتری استراتژی‌های تبلیغاتی را بهبود می‌بخشد و موجب افزایش فروش و بالا بردن کیفیت خدمات پس از فروش خواهد شد. افزون بر این، مشکلات زنجیره تأمین، تولید و توزیع در اسرع وقت شناسایی می‌شوند، که از وارد آمدن هرگونه آسیب مالی جلوگیری خواهند کرد. از سوی دیگر، مدیران منابع انسانی می‌توانند نظارت بهتری بر بهره‌وری پرسنل، هزینه‌های نیروی کار و سایر داده‌های نیروی کار داشته باشند. در مجموع، هوش تجاری مزایای بی‌شماری برای کسب‌وکارها دارد که در میان آنها می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- تسریع و بهبود تصمیم‌گیری
- بهینه‌سازی فرایندهای داخلی سازمان
- افزایش کارایی و بهره‌وری عملیاتی
- شناسایی مشکلات تجاری، که لازم است برطرف شوند
- شناسایی ترندها و مسائل جدید بازار
- توسعه استراتژی‌های تجاری قوی‌تر
- افزایش فروش و یافتن روش‌های درآمدزای جدید و
- به دست آوردن مزیت رقابتی نسبت به رقبا
هوش تجاری مزایای محدودتری را نیز به همراه دارد؛ برای مثال، پیگیری وضعیت پروژه‌های تجاری را برای مدیران پروژه و امکان جمع‌آوری اطلاعات در مورد رقبا را برای کسب‌وکارها تسهیل می‌کند. به‌علاوه، تیم‌های مختلفی مانند مدیریت داده و فناوری اطلاعات نیز از هوش تجاری بهره‌مند می‌شوند و می‌توانند از آن برای تجزیه و تحلیل جنبه‌های مختلف عملیات فناوری و تحلیل استفاده کنند.
هوش تجاری چگونه پنج حوزه کلیدی را بهبود می‌بخشد
همان‌طور که اشاره شد، هوش تجاری بهره‌وری و اثربخشی فعالیت‌ها، واحدها و کلیت کسب‌وکار را افزایش می‌دهد. در اینجا پنج حوزه کلیدی را مثال می‌زنیم که این فناوری امروزی تأثیرات قابل توجهی بر کارآمدی بیش از پیش آنها خواهد داشت.
تجربه مشتری
وقتی که تمام اطلاعات مشتریان خود را در یک مکان مشخص و قابل دسترسی مستند کرده‌اید، می‌توانید منابع خود را به سمت حوزه‌های کلیدی، که تأثیر مثبتی بر مشارکت و پشتیبانی مشتری دارند، هدایت کنید.
فروش و بازاریابی
با دسترسی به عملکرد فروش و بازاریابی، رفتار مصرف‌کننده و روندهای خرید نسبت به اثربخشی اقدامات بازاریابی آینده در افزایش درآمد کسب‌وکار اطمینان حاصل خواهید کرد.
مالی و حسابداری
این واحد می‌تواند از داشبوردهای سفارشی برای کسب دیدی چندجانبه و فراگیر از وضعیت مالی شرکت، مطالعه داده‌های گذشته، محاسبه ریسک و پیش‌بینی ترندها استفاده کند.
مدیریت انبار و کنترل موجودی
وقتی که تجزیه و تحلیل داده و گزارش‌دهی به صورت اتوماتیک انجام می‌شود، مدیریت موجودی بهبود می‌یابد، فرایند تحویل سریع‌تر انجام می‌شود و پیش‌بینی روندهای خرید با دقت بیشتری انجام می‌گردد.
امنیت و انطباق
ابزارهای هوش تجاری نگهداری داده‌ها را به صورت متمرکز انجام می‌دهند تا دقت و شفافیت بهبود یابد. این امر باعث می‌شود که یافتن خطاها و مشکلات امنیتی تسهیل شود و ریسک کاهش یابد.
پیشنهاد می‌کنیم در هنگام ارزیابی ابزارهای هوش تجاری، به دنبال محصولی بگردید که امن و مطابق با استانداردهای جهانی باشد و بتوانید به آن اعتماد کنید. این ابزار باید بتواند امکان دسترسی به بینش‌های هوش تجاری را برای سراسر کسب‌وکار فراهم آورد.
چه کسی به هوش تجاری نیاز دارد؟
مهم نیست در چه صنعتی فعالیت دارید، هوش تجاری می‌تواند برای هر شرکت و سازمانی مفید باشد. با وجود این، صنایعی که به طور مستقیم با الگوهای مصرف‌کنندگان سروکار دارند، مانند خرده فروشی‌ها، کسب‌وکارهای فعال در صنعت غذا و نوشیدنی و سفر و حمل و نقل ممکن است نیاز گسترده‌ای به این تکنولوژی داشته باشند.
در صنعت کشاورزی می‌توان از هوش تجاری برای جمع‌آوری الگوهای هواشناسی، سلامت دام و قیمت کالاها و تجهیزات بهره برد. مثال دیگری از صنایعی که از هوش تجاری بهره می‌برند، صنعت انرژی است که باید عرضه و تقاضا را در شبکه انرژی پیش‌بینی کنند.
هوش تجاری را چگونه در کسب‌وکار خود پیاده‌سازی کنیم؟
اگر آماده هستید تا ابزارهای پیشرفته هوش تجاری را در کسب‌وکار خود پیاده‌سازی کنید، لازم است چند نکته را مدنظر داشته باشید:
ابزارهای متناسب را انتخاب کنید: اهداف شرکت خود را تعیین و درک کنید، سهامداران کلیدی را شناسایی نمایید و در هنگام انتخاب بهترین ابزارهای هوش تجاری، استراتژی کسب‌وکار را در نظر بگیرید.
تیم هوش تجاری کسب‌وکار را تشکیل دهید: مسئول BI کسب‌وکار خود را تعیین کنید. مطمئن شوید که تمام سهامداران کلیدی در جریان امور قرار دارند و تیم خاصی مشغول راه‌اندازی و اجرای فرایند پیاده‌سازی هوش تجاری است.
همواره به روندها توجه کنید: فرهنگ بسیاری از صنایع طوری است که کسب‌وکارها اساساً مبتنی بر داده‌ها مشغول فعالیت هستند. با وجود این، ابزارهای BI انعطاف‌پذیری بیشتری را در پاسخ به روندهای موجود و مدیریت ریسک به هر کسب‌وکاری می‌بخشند.
استفاده از هوش تجاری را به بخشی از فرهنگ کسب‌وکارتان تبدیل کنید: کاری کنید که تمام سهامداران و پرسنل در فرایند هوش تجاری درگیر شوند. برای این منظور، می‌توانید از آموزش سهامداران و کارمندان در مورد نحوه استفاده از BI و اهمیت آن برای اهداف کسب‌وکارتان شروع کنید.
راهکار هوش تجاری محاسبان
حساب رایان پارس، به عنوان شرکتی دانش‌بنیان که بیش از دو دهه است که در تولید نرم افزارهای مالی و اداری یکپارچه فعالیت دارد، ابزار هوش تجاری بسیار مفیدی را برای کسب‌وکارهای ایرانی تولید و عرضه کرده است. نرم افزار هوش تجاری محاسبان توانایی ارائه انواع و اقسام گزارشات برای تحلیل داده‌ها در کنار دیگر نرم افزارهای مالی و اداری را در اختیار شما قرار می‌دهد.
این نرم افزار که به دست مهندسان خبره و سخت‌کوش ایرانی تولید شده است، تمام نیازهای شما را پاسخ خواهد داد، چون بر اساس استانداردهای جهانی و با توجه به نیازهای کسب‌وکارهای ایرانی و به منظور تسهیل پیشرفت آنها در بازار کشور طراحی و تولید شده است. پیشنهاد می‌دهیم برای دریافت مشاوره و دمو رایگان BI محاسبان همین الان فرم درخواست دمو را پر کنید و با کارشناسان حساب رایان تماس حاصل نمایید.
کلام آخر
در دوران ما داده‌ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند و اگر بتوانید آنها را به درستی استخراج و مورد استفاده قرار دهید، در صنعت خود همواره پیشرو می‌مانید و متفاوت عمل خواهید کرد. تکنولوژی هوش تجاری یا Business Intelligence برای همین منظور طراحی و تولید شده است. همان‌طور که در خطوط بالا اشاره شد، این فناوری امکان تصمیم‌گیری مبتنی بر داده را برای شما فراهم می‌آورد تا همواره تصمیم‌های استراتژیک صحیح و به‌هنگام اتخاذ نمایید.
در این مقاله از مجله حساب رایان هرآنچه را که لازم بود درباره هوش تجاری بدانید، با شما در میان گذاشتیم. شما نیز می‌توانید مانند بسیاری از کسب‌وکارهایی که توانسته‌اند از این طریق بهبود عملکرد و افزایش حاشیه سود خود را به فرایندی مداوم تبدیل کنند، از این تکنولوژی مدرن بهره‌های لازم را ببرید. نظر شما در این باره چیست؟ آیا تجربه استفاده از هوش تجاری را در کسب‌وکارتان داشته‌اید؟ پیشنهاد می‌دهیم شما نیز دانش و تجربیات خود را با ما و سایر مخاطبان حساب رایان پارس به اشتراک بگذارید.
